အာဏာပုိင္တုိ႔က ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကုိ ေနအိမ္အက်ယ္ခ်ဳပ္ ခ်ထားရာမွ ၿပီးခ့ဲသည့္လတြင္ အင္းစိန္အက်ဥ္းေထာင္သုိ႔ ေျပာင္းေရႊ႕ ခ်ဳပ္ေႏွာင္လုိက္သည္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ အထိန္းသိမ္း ခံေနရသည့္ အခ်ိန္ စုစုေပါင္းမွာ ၁၄ ႏွစ္ ျပည့္ေတာ့မည္ ျဖစ္သည္။
၁၉၈၈ ခုႏွစ္မွ ယေန႔အထိ ျမန္မာ့ဒီမုိကေရစီအေရး လႈပ္ရွားမႈ ကာလအတြင္း ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ထူးျခား ထင္ရွားသည့္ျဖစ္ရပ္မ်ားကုိ ေဖာ္ျပလုိက္ပါသည္။ သူႏွင့္ လက္တဲြ လုပ္ကုိင္ခ့ဲဖူးသည့္ ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရး ေလာကမွ ပုဂၢဳိလ္တခ်ဳိ႕၏ ေျပာၾကားခ်က္မ်ားကုိလည္း ပူးတဲြ ေဖာ္ျပလုိက္ပါသည္။
၁၉၈၈ ၾသဂုတ္ ၂၄
ဦးေနဝင္း၏ တပါတီအာဏာရွင္အစုိးရကုိ ဆန္႔က်င္သည့္ ရွစ္ေလးလုံး လူထု လႈပ္ရွားမႈကာလအတြင္း ရန္ကုန္ေဆးရုံႀကီးေရွ႕တြင္ မိန္႔ခြန္း ေျပာၾကားသည္။ လူထုႏွင့္ ပထမဆုံးအႀကိမ္ ထိေတြ႔မႈ ျဖစ္သည္။“ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ႏုိင္ငံျခားမွာ ေနတာမ်ားေတာ့ ဗမာလုိ ေျပာတတ္ပါ့မလားလုိ႔ က်ေနာ္တုိ႔ စိတ္ထဲမွာ သံသယ ရိွတယ္။ ပရိသတ္နဲ႔ ေျပာတ့ဲအခါ ဘယ္လုိ ေနမလဲ ဆုိၿပီး စုိးရိမ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီမွာေျပာတာ အင္မတန္ ေကာင္းပါတယ္။ တကယ္တမ္းေတာ့ ေဒၚစုက က်ေနာ္တုိ႔ထက္ ပုိၿပီးေတာ့ စကားလုံးေရြးခ်ယ္မႈ တိက် မွန္ကန္တယ္” ဟု စာေရးဆရာ ေမာင္မုိးသူက ေျပာသည္။
၁၉၈၈ ၾသဂုတ္ ၂၆
ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ေျပာၾကားမည့္ မိန္႔ခြန္းကုိ နားေထာင္ရန္ ေရႊတိဂုံဘုရား အေနာက္ဘက္မုခ္သုိ႔ လူထု ပရိသတ္ ၅ သိန္းခန္႔ တက္ေရာက္ခ့ဲၾကသည္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ဒီမုိကေရစီ အစုိးရ ေပၚေပါက္ေရးကုိ ေတာင္းဆုိၿပီး ျပည္သူ လူထု ညီညြတ္ၾကရန္ တုိက္တြန္းသည္။ (စက္တင္ဘာ ၁၈ တြင္ ျမန္မာ့ တပ္မေတာ္က ဦးေနဝင္းအစုိးရထံမွ အာဏာ သိမ္းယူလုိက္သည္။)
၁၉၈၈ စက္တင္ဘာ ၂၇
၁၉၈၈ ေနာက္ပုိင္း အင္အား အေကာင္းဆုံး၊ အထင္ရွားဆုံးေသာ ႏုိင္ငံေရးပါတီ ျဖစ္သည့္ အမ်ဳိးသား ဒီမုိကေရစီ အဖဲြ႔ခ်ဳပ္ကုိ ဦးေဆာင္ ဖဲြ႔စည္းသည္။
“အဖဲြ႔ခ်ဳပ္ကုိ တုိင္းျပည္ နဲ႔ ျပည္သူလူထုအတြက္ ဖဲြ႔စည္းခ့ဲတာပဲ” ဟု အဖဲြ႔ခ်ဳပ္ကုိ ပူးတဲြ တည္ေထာင္သူတဦး ျဖစ္သည့္ ဦးဝင္းတင္က ေျပာသည္။
၁၉၈၈ ဒီဇင္ဘာ ၂၇
မိခင္ ေဒၚခင္ၾကည္ ကြယ္လြန္သည္။ ေထာင္ေသာင္းခ်ီေသာ လူထုႀကီးက စ်ာပနအခမ္းအနားကုိ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ လုိက္ပါ ပုိ႔ေဆာင္သည္။ စစ္အစုိးရ ေခါင္းေဆာင္ တခ်ဳိ႕လည္း စ်ာပနသုိ႔ တက္ေရာက္သည္။
၁၉၈၉ ဧၿပီ ၅
ဧရာဝတီတုိင္း စည္းရုံးေရး ခရီးထြက္စဥ္ ဓႏုျဖဴၿမိဳ႕ အေရာက္တြင္ စစ္သားမ်ားက တားဆီးခ့ဲသည္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကုိ ပစ္ခတ္ရန္ ဗုိလ္ႀကီး ျမင့္ဦးက စစ္သား ၆ ေယာက္အား အမိန္႔ေပးေနစဥ္ ဗုိလ္မွဴး ၂ ဦးက ဝင္ေရာက္ တားဆီးခ့ဲသျဖင့္ အသက္ အႏၱရာယ္မွ လြတ္ေျမာက္သြားသည္။
၁၉၈၉ ဇူလုိင္ ၂ဝ
ေနအိမ္တြင္ ၆ ႏွစ္ၾကာ စတင္ ထိန္းသိမ္းခံရသည္။ ပါတီစုံ ဒီမုိကေရစီ အေထြေထြ ေရြးေကာက္ပဲြ ျပဳလုပ္ရန္ ၁ဝ လ အၾကာတြင္ ထိန္းသိမ္းခံရျခင္း ျဖစ္သည္။
၁၉၉ဝ ေမ ၂၇
ပါတီစုံ ဒီမုိကေရစီ ေရြးေကာက္ပဲြကုိ ႏုိင္ငံအႏံွ႔တြင္ ျပဳလုပ္ရာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ အထိန္းသိမ္းခံေနရေသာ္လည္း အဖဲြ႔ခ်ဳပ္က မဲအျပတ္အသတ္ျဖင့္ အႏုိင္ရသည္။
၁၉၉၁ ဒီဇင္ဘာ ၁ဝ
၁၉၉၁ ခုႏွစ္အတြက္ ႏုိဗဲလ္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆု ရရိွသည္။ ဆုရရိွျခင္းကုိ ေထာက္ခံသည့္ ဆႏၵျပပဲြ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္တြင္ ျဖစ္ပြားရာ ေက်ာင္းသား အမ်ားအျပား ဖမ္းဆီးခံရၿပီး ႏွစ္ရွည္ေထာင္ဒဏ္မ်ား ခ်မွတ္ခံရသည္။
“မတရား ဖမ္းဆီးျခင္း ခံထားရတ့ဲ ေခါင္းေဆာင္ တေယာက္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ႏုိဗဲလ္ဆု ရရိွတ့ဲဟာကုိ ဂုဏ္ျပဳတ့ဲအေနနဲ႔ က်ေနာ္တုိ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ဆႏၵျပခ့ဲၾကတယ္။ အဲဒီေခါင္းေဆာင္ လြတ္ေျမာက္ဖုိ႔ အတြက္ က်ေနာ္တုိ႔ ေတာင္းဆုိခ့ဲၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေက်ာင္းသား အေယာက္ ၂ဝဝ ေက်ာ္ မတရား ဖမ္းဆီးျခင္း ခံလုိက္ရတယ္။ အဲဒီလုိ ေျဖရွင္းမႈမ်ဳိးနဲ႔ ဖိႏွိပ္ အုပ္ခ်ဳပ္ခ့ဲတာ ခုအခ်ိန္အထိ ႏွစ္ ၂ဝ ေက်ာ္ခ့ဲပါၿပီ” ဟု ၁၉၉၁ ဒီဇင္ဘာ ၁ဝ ရက္ေန႔ ဆႏၵျပပဲြတြင္ ပါဝင္ခ့ဲသူတဦးက ေျပာျပသည္။
၁၉၉၄ စက္တင္ဘာ ၂ဝ
ဗုိလ္ခ်ဳပ္ႀကီးသန္းေရႊ၊ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ခင္ညြန္႔တုိ႔ႏွင့္ ပထမဆုံးအႀကိမ္ ေတြ႔ဆုံသည္။၁၉၉၅ ဇူလုိင္ ၁ဝ
၆ ႏွစ္ၾကာ အက်ယ္ခ်ဳပ္မွ လြတ္ေျမာက္သည္။ ေနအိမ္ေရွ႕သုိ႔ သြားေရာက္ စုေဝးေသာ ျပည္သူလူထုကုိ စေန တနဂၤေႏြ ညေနပုိင္းမ်ားတြင္ မိန္႔ခြန္းေျပာသည္။ အာဏာပုိင္တုိ႔က ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ႏွင့္ ျပည္သူလူထုတုိ႔ ေတြ႔ဆုံမႈကုိ ဟန္႔တားရန္ ၁၉၉၆ ႏုိဝင္ဘာလတြင္ တကၠသုိလ္ရိပ္သာလမ္းကုိ ပိတ္ဆုိ႔လုိက္သည္။
၁၉၉၅ ဒီဇင္ဘာ ၂၈
၁၉၉၃ တြင္ အစျပဳခ့ဲသည့္ အမ်ဳိးသား ညီလာခံကုိ လြတ္လပ္စြာ တင္ျပေဆြးေႏြးခြင့္ ရသည့္အခ်ိန္မွ ျပန္လည္ တက္ေရာက္မည္ဟု ဆုိၿပီး အဖဲြ႔ခ်ဳပ္ ကုိယ္စားလွယ္မ်ား ညီလာခံမွ ထြက္ခြာၾကသည္။
၁၉၉၆ မတ္ ၁၃
လူရႊင္ေတာ္ ဦးပါပါေလး၏ အမႈတြင္ သက္ေသ လုိက္ေရး အတြက္ မႏၱေလးသုိ႔ သြားရန္ စီစဥ္ရာ အာဏာပိုင္တုိ႔က ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ လုိက္ပါမည့္ ရထားတဲြကုိ ျပင္ဆင္ရန္ဟု အေၾကာင္းျပၿပီး ျဖဳတ္သိမ္းကာ ခရီးစဥ္ကုိ တားဆီးလုိက္သည္။
၁၉၉၆ ႏုိဝင္ဘာ ၉
ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ကမၻာေအးဘုရားလမ္းေပၚတြင္ တုတ္၊ ဓား လက္နက္မ်ား ကုိင္ေဆာင္ထားသည့္ လူ ၂ဝဝ ခန္႔က ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ ယာဥ္တန္းကုိ ဝုိင္းဝန္း တုိက္ခုိက္သည္။ ယာဥ္ေမာင္းသူမ်ားက တုိက္ခုိက္မႈၾကားမွ ေမာင္းထြက္ႏုိင္သျဖင့္ အသက္ေဘးမွ လြတ္ေျမာက္သြားၾကသည္။
၁၉၉၈ ဇူလုိင္ ၂၃
ဇူလုိင္၊ ၾသဂုတ္လမ်ားတြင္ ပဲခူးတုိင္း၊ ဧရာဝတီတုိင္းၿမဳိ႕မ်ားသုိ႔ သြားေရာက္ရန္ အႀကိမ္ႀကိမ္ ႀကိဳးပမ္းရာ အာဏာပုိင္တုိ႔က တားဆီးလုိက္သည္။ ဇူလုိင္ ၂၃ ရက္ေန႔တြင္ ရန္ကုန္တုိင္း ထန္းတပင္ၿမိဳ႕အနီး ၁၃ ရက္ၾကာ တားဆီးခံရသည္။ ေနာက္ဆုံးတြင္ အာဏာပုိင္တုိ႔က ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကုိ ေနအိမ္သုိ႔ အတင္းအက်ပ္ ျပန္လည္ ပုိ႔ေဆာင္လုိက္သည္။၁၉၉၈ စက္တင္ဘာ ၁၆
တုိင္းရင္းသားပါတီ ၄ ခုႏွင့္ အဖဲြ႔ခ်ဳပ္တုိ႔ ပူးေပါင္း ဖဲြ႔စည္းသည့္ ျပည္သူ႔ လႊတ္ေတာ္ ကုိယ္စားျပဳ ေကာ္မတီ (CRPP) ေပၚေပါက္ေရးအတြက္ ဦးေဆာင္ ပါဝင္သည္။ ဤေကာ္မတီ ျဖစ္ေျမာက္ေရးအတြက္ လေပါင္း အတန္ၾကာ အခ်ိန္ယူၿပီး တုိင္းရင္းသား ေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ ေတြ႔ဆုံ ညိွႏိႈင္းခ့ဲသည္။
“ျမန္မာျပည္ကို ျပည္ေထာင္စု အျဖစ္ ဖြဲ႔စည္းရမယ္ ဆိုတာ တိုင္းရင္းသားေတြကုိ စည္းရုံးဖို႔ သက္သက္ မဟုတ္ဘဲ တကယ္ကို ပကတိ အေျခအေနက ရွိေနတယ္ ဆိုတာကို ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က လက္ခံထားတယ္။ တုိင္းရင္းသားေတြနဲ႔ ညိႇႏႈိင္း ေဆြးေႏြး ၿပီးေတာ့ ျပည္ေထာင္စုႏိုင္ငံ ထူေထာင္ရမယ္ ဆိုတာ ေျပာလည္း ေျပာတယ္၊ ယုံလည္း ယုံၾကည္တယ္” ဟု CRPP အတြင္းေရးမႉး ဦးေအးသာေအာင္က ေျပာသည္။
၁၉၉၉ မတ္
ကင္ဆာေရာဂါ ျဖစ္ပြားေနေသာ ခင္ပြန္းသည္ မုိက္ကယ္အဲရစ္အား ျပည္ဝင္ခြင့္ ဗီဇာ ထုတ္ေပးရန္ စစ္အစုိးရကုိ ေမတၱာ ရပ္ခံသည္။ စစ္အစုိးရက ျပည္၀င္ခြင့္ မျပဳေပ။ ထုိလ ၂၇ ရက္ေန႔တြင္ မုိက္ကယ္အဲရစ္ ကြယ္လြန္သည္။
၂ဝဝဝ ၾသဂုတ္ ၂၄
ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ တဘက္ကမ္း ဒလၿမိဳ႕နယ္သုိ႔ သြားေရာက္ရာ လမ္းတြင္ ပိတ္ဆုိ႔ တားဆီးခံရသည္။ ၉ ရက္အၾကာတြင္ အာဏာပုိင္တုိ႔က လုံထိန္း အင္အား ၂ဝဝ ခန္႔ျဖင့္ ဝုိင္းဝန္း ဖမ္းဆီးၿပီး ေနအိမ္သုိ႔ အတင္းအက်ပ္ ျပန္ပုိ႔လုိက္သည္။
၂ဝဝဝ စက္တင္ဘာ ၂၁
မႏၱေလးသုိ႔ ခရီးထြက္ရန္ စီစဥ္ေနစဥ္ ရန္ကုန္ဘူတာႀကီးတြင္ တားဆီးခံရသည္။ ေနအိမ္သုိ႔ ၾကမ္းၾကမ္းတမ္းတမ္း ပုိ႔ေဆာင္ခံရၿပီး ၂ ႏွစ္ နီးပါး အက်ယ္ခ်ဳပ္ ခ်ခံရသည္။
၂ဝဝ၂ ေမ ၆
ဒုတိယအႀကိမ္ ေနအိမ္ အက်ယ္ခ်ဳပ္မွ လြတ္ေျမာက္သည္။
၂ဝဝ၃ ေမ ၃ဝ
ျမန္မာျပည္အႏံွ႔ ခရီးထြက္စဥ္ ဒီပဲယင္းၿမိဳ႕နယ္ က်ည္ရြာအနီး တုတ္၊ ဓား လက္နက္မ်ား ကုိင္ေဆာင္ထားသည့္ လူ ၅ဝဝဝ ခန္႔၏ တုိက္ခုိက္မႈကုိ ခံရသည္။ ကားေမာင္းထြက္ႏုိင္သျဖင့္ အသက္ေဘးမွ လြတ္ေျမာက္ခ့ဲေသာ္လည္း ေနာက္တေန႔တြင္ ေရဦးၿမိဳ႕၌ ဖမ္းဆီးခံရၿပီး အင္းစိန္ေထာင္သုိ႔ ပုိ႔ေဆာင္ခံရသည္။
၂ဝဝ၃ စက္တင္ဘာ
က်န္းမာေရး ထိခုိက္သျဖင့္ အာရွေတာ္ဝင္ ေဆးကုခန္းသုိ႔ တက္ေရာက္ ကုသမႈ ခံယူသည္။ ေဆးရုံမွ ဆင္းၿပီးေသာအခါ ေနအိမ္သုိ႔ ပုိ႔ေဆာင္ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ခံရသည္။ တတိယအႀကိမ္ ေနအိမ္ အက်ယ္ခ်ဳပ္ ခ်ခံရျခင္း ျဖစ္သည္။
၂ဝဝ၇ စက္တင္ဘာ ၂၂
ရဟန္းသံဃာမ်ား ဦးေဆာင္သည့္ ဆႏၵျပပဲြမ်ား ျဖစ္ပြားစဥ္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ေနအိမ္ေရွ႕သုိ႔ ေရာက္လာသည့္ ခ်ီတက္ ဆႏၵျပသူ သံဃာေတာ္မ်ားကုိ ၿခံတခါး၀သုိ႔ ထြက္ၿပီး အရုိအေသေပးသည္။ ၄ ႏွစ္အတြင္း ပထမဆုံးအႀကိမ္ လူထုႏွင့္ ေတြ႔ခြင့္ ရလုိက္ျခင္းျဖစ္သည္။၂ဝဝ၉ ေမ ၁၄
ေနအိမ္အက်ယ္ခ်ဳပ္ ၆ ႏွစ္ျပည့္သည့္ အခ်ိန္တြင္ ေနအိမ္သုိ႔ ႏုိင္ငံျခားသား တဦး ဝင္ေရာက္ခ့ဲေသာေၾကာင့္ အက်ယ္ခ်ဳပ္ ေဖာက္ဖ်က္မႈျဖင့္ တရားစဲြခံရၿပီး အင္းစိန္ေထာင္သုိ႔ ပုိ႔ေဆာင္ခံရသည္။
၂ဝဝ၉ ေမ ၂ဝ
အင္းစိန္ေထာင္အတြင္းရိွ တရားခြင္သုိ႔ ရန္ကုန္ အေျခစုိက္ သံတမန္မ်ား ေရာက္ရိွသြားသည္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က သက္ဆိုင္ရာ အဖြဲ႔ အစည္း အသီးသီးကသာ ဆႏၵရွိၾကမယ္ဆိုရင္ အမ်ဳိးသား ျပန္လည္ သင့္ျမတ္ေရး အတြက္ အခြင့္အလမ္းေတြ အမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္ဟု သံတမန္မ်ားမွတဆင့္ ေျပာၾကားလုိက္သည္။
